Mieke-Nelie van der Heijden
- Datering van de gebeurtenis: 2023
Een dag uit de toekomst van de Piushaven *
En ... over een kleurrijke burgemeester in 2023
Vandaag dinsdag 4 april 2023, viert de Piushaven haar honderdste verjaardag. Burgemeester Femke Halsema maakt zich op voor de officiële opening van het eeuwfeest. Ze spoedt zich naar de zwaaikom waar ze vanaf de steiger bij Rijkswaterstaat aan boord van De Groene Draeck zal stappen met daarop koning Alexander en koningin Máxima.
Ze snuift de lentelucht op. In de verte hoort ze het verkeer, een sirene, het ‘kedeng kedeng' van een goederentrein, hoog in de lucht een vliegtuig. Aan de overkant weet ze Moerenburg, dat verrassende natuurgebied ingeklemd tussen snelweg, stad en spoor. Ze mag er graag fietsen, wandelen en dan afzakken bij Zomerlust.
De varende fanfare speelt zich in op de platte schuit uit de Museumhaven en de jonge generatie stoeit om een zitplaats op rondvaart-aak de Tilia. Als het even stil is, vangt ze het gekwetter op van vogels dichtbij. In het Havenpark toeven stadse merels, mussen, mezen en roodborstjes, zelfs zwaluwen en kwikstaarten. Het moet genieten zijn in het groen van de rododendrons, de bloesem van de magnolia's en later in het jaar de kronen van platanen, wilgen, esdoorns, lindes. Op het water duikt een futenpaar onder.
Toen ze bijna zes jaar geleden aantrad * , had de gemeentesecretaris het over de Piushaven als duurzame buffer tussen bedrijvigheid en natuur, land en water, een groene ader door de stad, de rode stad? Ze glimlacht. Tilburg is haar thuis geworden. *Dit hoofdstuk - gesitueerd in april 2023 - is bedacht vanuit het perspectief van twaalf jaar eerder: april 2011.
* Femke Halsema was in 2011 enige tijd Hoogleraar/ gastdocent aan de Universiteit Tilburg en verzorgde de Peerke Donderslezing over ‘barmhartigheid' in Tilburg.
Hoe het verleden meezingt
Alexander lijkt steeds meer op zijn moeder: serieus, statig en strak in de haren. Máxima blijft jong en vlot; haar voet wipt mee op de maat. Er worden handen geschud, formaliteiten afgewikkeld en kinderen uit de Tilia brengen een veldboeket, een kruik Piuswater* en - uit het archief - een stapel boeken over kanaal en haven.
De burgemeester kijkt op haar horloge. De fanfare verlaagt het volume, speelt lieflijke watermelodieën, het schip dobbert in de zwaaikom en de voorzitter van de 25-jarige Stichting Thuishaven Tilburg doet de aftrap. Die verhaalt over de opgang, ondergang en redding van dit wonderbaarlijke stukje Tilburg. De havenambtenaar neemt het stokje over, hij wijst naar Jeruzalem. "Daar ben ik in 1984 geboren. In 2007 belandde ik als beleidsmedewerker - een broekie - bij de gemeente. Achteraf gezien een cruciale tijd. We ontdekten het gat in de markt, de mix tussen commercie en gemeenschappelijk belang. De samenwerking met de projectontwikkelaars kreeg grond onder onze voeten en we lieten als gemeente zien ballen te hebben: we kozen voor het Tilburgs erfgoed plús een energieke toekomst en erkenden zo de wensen van bewoners, watermensen en actievoerders."
Nu mag Femke als burgemeester inhaken: "Inderdaad, als hart van de stad verbindt de haven meer dan ooit. Het is een prachtplek, een mooie mix tussen eigentijdse veelkleurigheid en sporen uit het verleden zoals de historische schepen, de in oude luister herstelde panden én de geest van honderd jaar haven met zijn eigenzinnigheid, ondernemerschap, lef, experiment, vakmanschap en dynamiek. Kortom: het leven in diepe tragiek en volle glorie. Ik nodig u van harte uit voor een nadere kennismaking."
* Piuswater = een in 1997 uitgevonden likeur die - hoewel zoeter - past in de rij van schippersbitters.
Over kinderen aan de top in 2023
Na enige zwenking over het Wilhelminakanaal trekt de sleepboot van Rijkswaterstaat De Groene Draeck de havenarm in. Aan de zuidwal wordt het gezelschap opgewacht door de weexxx die de youxxx runt. Al dat Engels! Liever had ze gezegd: deze groep pubers beheert haar eigen hangplek. Maar ja, dat is jaren nul. Ze grinnikt als ze ziet hoe het koninklijk paar wordt meegetroond richting Kinderpaleis. Het is niet haar kroost, maar wat is ze als burgermoeder trots op deze pubers. Bij alles waar jong voor staat, zijn ze betrokken: de youxxx, het flex-speelveld en speeltuin De Holle Boom. Oké, de pa-en-ma-groep springt af en toe bij, maar verder? Altijd bezig met nieuwe ‘axxxiezzz' en nooit te beroerd om te vrijwilligeren bij havenfeesten.
In het Kinderpaleis (voorloper ervan uit 2011, foto 4 en 5) wordt het echt een drukte van belang. Iedereen is uitgelopen: kinderopvang, basisschool, bouwspeelplaats, bewoners. Mooi hoe mensen uit Kanaalzicht met zijn robuuste eengezinswoningen en die uit Jeruzalemmet zijn eenvoudige oudbouw elkaar hier ontmoeten en samen voor hun kinderen staan. Het ís ook leuk. Alexander staat te juichen bij het flex-speelveld waar nu wordt gevoetbald, maar vanavond gerolhockeyd, morgen gebasketbald en geskatet. Máxima staat zich te verwonderen over de constructies die de architecten-van-de-toekomst hebben gebouwd.
Over herrezen leven
De Groene Draeck (foto 2 dateert uit 2011) wordt bij de Brug van Körmeling door trommelaars verwelkomd. Eenmaal gepasseerd, manoeuvreert Alexander het jacht dwars in het water, parallel aan de brug. Vanaf de voor- en achtersteven worden trossen geworpen en vastgelegd aan de bolders op de kade. De show kan beginnen!
Onder geroffel klimmen een man en een vrouw de torens van de brug in. Eenmaal boven, houden de trommelaars stil en beginnen de twee elkaar te bevragen terwijl ze klautercapriolen uithalen. Het levensgrote scherm op de middenpier illustreert met 3D-beelden hun woorden: onontgonnen gebied, gravende mannen, de eerste panden, de groei van stad en haven.
Femke hoort hoe Koningin Máxima naast haar een zucht laat ontsnappen. "Niet schrikken", fluistert ze haar toe, ze weet wat er komen gaat. Hoe lieflijkheid wordt ingehaald door geweld. Hoe een kakofonie aan vergaderstemmen, machines en geraas de haven overspoelt, hoe op het scherm papieren plannen, auto's, grijparmen en kaal beton voorbij flitsen. De burgemeester voelt de koningin verstijven. Toch geschrokken.
Uit de haven, vanonder het water stijgen bubbels op en hoor je murmelende stemmen. Harder en harder, de stemmen roepen, schreeuwen. Ze overrulen het kabaal van boven. Het scherm wordt een levende collage uit de jaren negentig toen - zo verhaalt de historie - gemeentelijke dempingsplannen door ludieke actievoerders gesmoord werden. grote ogen te kijken, de handen voor haar mond.
Uit het ballasthuis verschijnen personages die de populatie van de nieuwe Piushaven verbeelden. Van kinderen en ouders tot vaklui en ambtenaren.
Van kelners en koks tot de cassières, winkeliers en medewerkers uit het
AaBe-complex. Van dichters, vissers en schippers tot biologen, geschiedschrijvers en toekomstkijkers. en performancers tot circusartiesten, zangers en andere musici.
De bonte stoet huppelt de ijzeren trappen af, zwaait vurig. Vanaf de brug vangt good old Guus Meeuwis met de middelbare Tilburg CowBoys het thuislied aan: "Piushaven, tart de mortel en weersta de asfaltdoem. Blijf je smeren met je wortel, blijf gedotterd door je bloem."*
Femke rilt in de lentezon. Kippenvel. Voor de tweede keer vandaag krult haar neus van trots. Wat is deze stad bijzonder. Niet alleen omdat er prachtig gebouwd is en er elke week wel wat te doen valt, ook vanwege haar bewoners. Zij brachten en brengen het havengebied tot leven. En wat voor leven!
* Strofe uit gedicht Dotter en Smeer van voormalig stadsdichter Frank van Pamelen, gepubliceerd in Piushaven, levende have uit 2004.
Hoe Tilburg beroemd werd
Even rust. Alexander en Máxima laten zich op de magische droombank online meenemen door wereldvertellers. De burgemeester slentert naar het zondagpodium.
Sowieso is er rond de Brug van Körmeling reuring. ‘s Winters verpakt, in wol, plastic, touw, papier, bamboe, hennep... In de lente spil van de Floating Meimarkt en in de herfst de jaarlijkse schilderbeurt door een kunstenaar en een huisschilder-in-spe. Was het niet oud-burgemeester Peter Noordanus die het over boze bewoners had? De overlast valt achteraf gezien mee. Mensen nemen na de crisisjaren 2008-2013 nu eenmaal minder de auto en de brug is bijna net zo vermaard als Körmelings draaiende huis.
En dan de haven! Elk jaar meer en meer passanten. Zeker nadat de Water Kampioen had gemeld: ‘een 9+ voor deze beste passantenhaven van Brabant'. Ook de museumhaven is trekpleister: tjalken, hasselteraak, motorkempenaar, sleepkempenaar, spitsen, luxe motors, Groninger steilsteven. Bewoonde binnenvaartschepen in originele staat met authentieke details.
Femke kijkt op haar horloge. Tijd om het prinselijk paar op te halen waarna ze via de boodschappentafel naar het tot drijvend restaurant omgetoverde ponton gaan.
Over doen en laten
De berichten die het koninklijk paar op de boodschappentafel achterlaat, spreken boekdelen en daar kan zij niet bij achterblijven: "Vandaag 4 april 2023 is de mooiste dag uit mijn leven als burgemeester. Wat ben ik blij dat Tilburg mijn stad is. Bedankt mensen." Was getekend Femke.
Ze steken de kinderkopjes over en worden op het ponton met een alcoholvrije cocktail verwelkomd. Wow! De frisprikkelende sensatie schudt de smaakpapillen wakker. De Havensmaken presenteren een buffet onder het motto ‘eco': diervriendelijk, biologisch, duurzaam, eerlijk, slow, evenwichtig en bovenal rijk van smaak. Dat blijkt. Elke hap streelt de tong, een sensuele gewaarwording. Niemand praat, elke behoefte is bevredigd. Je hoort slechts de tikjes van het bestek op de borden.
Het afscheid nadert. Alexander peinst hardop: "Dat we hier nooit eerder waren." De voorzitter van Stichting Thuishaven Tilburg reageert ad rem: "Dat had wel gekund. In 2009 hebben we u en Máxima uitgenodigd op het havenfeest Tilburg te Water. U kon niet. Maar vandaag - hoewel we lang moesten wachten - maakt alles goed." Instemmend wordt er geknikt.
De Groene Draeck wendt zijn steven, de bruggen openen zich en van alle kanten klinkt geklap, getoeter en gefluit. De laserstralen reiken tot de zwaaikom. Daar zwenkt het jacht naar links. Femke zucht, schudt haar krullen, lacht tevreden. Wat een dag, wat een machtige Piushavendag, in 2023 !!!
- - - - - - - - - - - - - - - - -
Teksten: Ida Spee
Tekstideëen: Boekgroep Stichting Thuishaven Tilburg (STT)
Foto's 4 en 5: Gerdien Wolthaus Paauw
- - - - - - - - - - - - - - - - -
Uit: HAVENGEZICHTEN, Mensenverhalen rond de Tilburgse Piushaven - periode 1923-2023 ( boekuitgave Stichting Thuishaven Tilburg STT- 2011 - schrijfster Ida Spee. Fotograaf Gerdien Wolthaus Pauw en vele vele anderen .) - (nog) te koop bij Boekhandel Livius, Nieuwlandstraat 56. - Tot stand gekomen met dank aan vele vrijwilligers, donateurs en sponsoren, waaronder Stadsmuseum Tilburg, Prins Bernhard Cultuurfonds en Erfgoed Brabant (Provincie) -
Foto 1: Femke Halsema in 2011
Foto 2: De Groene Draeck in een andere haven in 2011
Foto 3: Maxima, toen nog Prinses Maxima in 2011
Foto 4: De jongens van 2011, de jonge ouders van 2023 ?
(foto Gerdien Hothaus Paauw)
Foto 5: De meisjes van 2011, de jonge ouders van 2023 ?
(foto Gerdien Hothaus Paauw)
- - - - - - - - - - - - - -
