Mieke-Nelie van der Heijden
- Geboortedatum: 1966
- Sterfdatum:
Havenbewoonster Piushaven :
‘Je neemt je huis overal mee naartoe én Pieter-Jan'
Marion: "Op derde kerstdag 2007 voeren we vol trots Tilburg in en meerden af aan de Tamboerskade. De Vertrouwen is een museumschip met B-status; van buiten hebben we bijna alles in authentieke stijl teruggebracht, van binnen maakten we een eigentijdse woning. Pieter-Jan Vis* en ik kochten het schip in 1999 van mijn ouders. In die tijd kriebelde het op ons flatje, beiden zijn we mensen van het water. Een permanente ligplaats vinden, bleek echter moeilijk. Voor een vergunning in Streefkerk aan de Lek vingen we bot, in Gouda was geen plek, in Dordrecht visten we net achter het net, in Gouderak moesten we na vier jaar weg omdat we door de komst van een ecologische verbindingszone precies in de trekroute van de weidevogels lagen. Even leek het op ‘Schipper mag ik overvaren' want er was plaats aan de andere kant van de IJssel in de werkhaven Hitland van Nieuwerkerk aan de IJssel.
Toen hoorden we over Tilburg, een voor ons onbekende stad. Dat was wennen. Er is hier zo weinig water! En in het begin merkten we weinig van de Brabantse gezelligheid, we moesten alles zelf uitzoeken en ontdekken. Inmiddels zijn we heel tevreden met onze woonstek."
Nautisch stel
Marion: "De Vertrouwen is in 1934 in Hardinxveld-Giessendam te water gelaten. Het schip was met 25,5 meter lang en 5,30 meter breed zo gebouwd dat-ie door de Waaiersluis in Gouda kon. Een ‘type luxe motor', één van de eerste vrachtschepen mét motor en gesloten stuurhut. De eigenaar - mijn opa - vervoerde voornamelijk vlas en lijnzaad. Met oma en hun vijf kinderen woonde hij op het schip. In 1951 gingen zij aan de wal wonen in Oudewater en nam mijn vader het over. Rond 1954 verlengde hij het schip met tien meter, het laadvermogen werd 188 ton. Hij vervoerde vooral zand en grind. Regelmatig passeerde hij Tilburg, op weg naar de Beekse Bergen waar een zandzuiger bezig was. Ik ben op het schip geboren.
Vanaf mijn vierde woonden we naast opa en oma in Oudewater, het schip lag in de weekenden zo'n beetje in de achtertuin en in de vakanties voer ik mee.
In 1974 stopte mijn vader met zijn bedrijf en gebruikte hij het schip alleen nog voor pleziervaart, onder meer als onderkomen tijdens het zomerkamp van de zeekadetten, een soort scouting. Ook de scouting uit Schoonhoven en Waddinxveen maakte er gebruik van.
Later werd ik zelf lid van de zeekadetten, Pieter-Jan was al lid. Zo begon onze vriendschap en werden we een nautisch stel met de Vertrouwen als sleutel. Pieter-Jan deed als kleinzoon van een scheepswerfbaas, HTS Scheepsbouw. Sinds 1997 werkt hij in Gorinchem, bij Damen, de grootste scheepswerf van Nederland."
In de kou
"Mijn vader (Joop, zie foto 2) zag beren op de weg toen we aangaven zijn schip te willen kopen. Gelukkig konden we hem ervan overtuigen dat het ons ernst was en ging hij overstag. Er was nog geen stromend water en voor elektriciteit gebruikten we accu's die je via een liggende één-cilindermotor met dynamo moest opladen; bij koud weer kreeg je deze ‘Deutz' moeizaam aan de praat. Onze eerste klus was het installeren van een douche, kachel en hydrofoor*.
Daarna gingen we verder met verbouwen.
De renovatie is nu nog niet helemaal klaar. Zo willen we de stookhut weer in de oude staat herstellen waarna we hopelijk de A-status krijgen. Ik had en heb veel aan de opleiding tot meubelmaker die ik volgde naast mijn werk in de zorg. Ik kan tekeningen lezen, pakte alles aan, overlegde met de timmerlieden voor de betimmering van de keuken en met de tegelzetters voor de badkamer.
Om te weten wat we allemaal hebben gedaan, moet je weten hoe het schip in elkaar steekt. Keek je vroeger van achter naar voor, dan kreeg je eerst de roef*. Daarvóór op het dek stond het stookhok dat in 1961 werd omgebouwd tot kombuis* met wc die weer in 2005 is gesloopt. Dan komt de stuurhut met eronder de motorkamer en hoofdmotor. In het middenschip had je het vrachtruim en de tweede machinekamer met de motor voor de mast en giek. Die liggen boven op het ruim en gebruik je om te lossen. De eerste vijf jaar liepen we buitenom naar de douche en toilet of moesten we met ons pannetje aardappelen door de kou. Ondertussen kunnen we binnendoor."
Zand lossen
"Een groot deel van het laadruim werd woning. Daarvoor moest ik eerst de stalen huid en het scheepsvlak, de spanten en klinknagels zand- en grindvrij maken. Toen kon alles in het vet en lasten we ijzerwerk om het isolatiemateriaal en grondhout aan te bevestigen. We legden er ook de vernieuwde lensleiding - die het water uit het schip pompt - en uiteraard leidingen voor elektra en CV. Ten slotte konden de oud-Hollandse schroten ertegenaan. Net zo'n immense klus was de vloer waar vroeger de vracht op werd gestort: schoonmaken, kieren dichten en zó bewerken dat de planken er weer fantastisch uit zien.
Onder de originele luikenkap buiten hebben we een stalen dek laten zetten. Binnen kwam een plafond van gelakt meubelplaat. Voor de luxe badkamer bedachten we zelf het pompsysteem en ook het keukenontwerp komt van ons. Met een watertank regelen we de waterhuishouding en een pomp loost periodiek de afvoer uit de vuilwatertank op het riool.
Een klein deel van het ruim lieten we onveranderd, er kan nog altijd vracht in. Soms geven we demonstraties: zelf zand lossen via het ingenieuze systeem van mast en giek, kabel en 75-literbak.
Dit doen we bijvoorbeeld tijdens reünies van de LVBHB* waar we lid van zijn. Soms geef ik rondleidingen en bezichtigingen in het kader van Verrassend Tilburg & meer, een initiatief van Saskia Bodelier. Dan krijg je vragen als ‘Waar zit de rem?', ‘Hoeveel weegt het schip?', ‘Hoever sta je in het ruim onder water?' of ‘Hoeveel mensen woonden er in de roef?' Dat is leuk."
Historische trekpleister
"Het uiterlijk maakt de Vertrouwen tot museumschip: oorspronkelijke roef, stuurhut, vrachtruim met losinstallatie en antieken houten luiken eroverheen. Het hele schip telt wel 20.000 klinknagels. Eens in de drie jaar schilderen we veertig liter antifouling* op het deel onder water, elke twee jaar tien liter lijnolie op het gangboord* plus de den* en jaarlijks twintig liter verf op de rest van het schip, de mast en de giek.
De status van museumschip geeft geen privileges of subsidie. Pieter-Jan en ik willen uitdragen dat we ons verbonden voelen met vroeger, met het werk van toen. Je vraagt de status aan bij de FONV* en krijgt een schouwing door vrijwilligers met kennis van zaken. Dat het ‘B' werd, was geen verrassing: het stookhok moet terug.
In Tilburg proberen we ons samen met anderen sterk te maken voor de museumhaven, voor de Piushaven als trekpleister van historische vaartuigen. De gemeente had het ooit over 25 ligplaatsen voor tien à twaalf verschillende scheepstypes, maar bracht het aantal ligplaatsen terug tot zeventien. Jammer, we dromen van een bruisende en actieve haven zoals in 2009 tijdens Tilburg te Water, de feestelijke reünie van de LVBHB."
Vis in of op het water
"We varen geregeld uit. Over de grotere routes vanwege de omvang van ons schip. Vol gas op open water halen we zo'n twaalf à veertien kilometer per uur. Onlangs hebben we in het voorschip een boegschroef gezet. Zo kunnen we de Vertrouwen comfortabeler manoeuvreren en is het varen rustiger. Tot juli 2009 was het ‘Klein Vaarbewijs' voldoende, daarna moest je beschikken over het ‘Groot Pleziervaartbewijs*, een beperkt ‘Groot Vaarbewijs' van de beroepsschipper. Als we nog eens beroepsmatig een vracht willen vervoeren, dan zouden we zo'n schipper moeten inhuren.
Je neemt je eigen huis overal mee naartoe, samen op een schip geeft iets extra's, het is avontuurlijk.
Wonen op het water betekent vrijheid, rust en ruimte. Zet ons met onze katten niet tussen vier muren met uitzicht op nog meer huizen. Pieter-Jan heet niet voor niks Vis."
- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -
* Pieter-Jan Vis [1969] is sinds 1990 de vriend van Marion van Dam; beiden zijn al vele jaren actief binnen STT, Stichting Thuishaven Tilburg.
* Hydrofoor = pompinstallatie waarmee je druk op water houdt waardoor het uit de kraan stroomt.
* Roef = woning voor de schipper en zijn gezin.
* Kombuis = keuken op het schip.
* LVBHB = Landelijke Vereniging tot Behoud van het Historisch Bedrijfsvaartuig.
* Antifouling = onderwaterverf die beschermt tegen aangroei (van algen en dergelijke) waardoor het schip sneller vaart, met minder weerstand door het water gaat.
* Gangboord = looppad, dek naast de laadruimte en de roef (= woning van de schipper).
* Den(nenboom) = verticale wand van het ruim naast het gangboord waar de luiken op liggen.
* FONV = Federatie Oud Nederlandse Vaartuigen.
* De ‘t' in deze ‘Vaartbewijs' is geen schrijffout, het is de officiële schrijfwijze (afwijkend van het gebruikelijke ‘vaarbewijs').
Tilburg, interviews P. Schuurmans en M. v Turnhout, april 2010 - januari 2011
- - - - - - - - - - -
Uit: HAVENGEZICHTEN, Mensenverhalen rond de Tilburgse Piushaven - periode 1923-2023 ( boekuitgave Stichting Thuishaven Tilburg STT- 2011 - schrijfster Ida Spee. Fotograaf Gerdien Wolthaus Pauw en vele vele anderen .) - (nog) te koop bij Boekhandel Livius, Nieuwlandstraat 56. - Tot stand gekomen met dank aan vele vrijwilligers, donateurs en sponsoren, waaronder Stadsmuseum Tilburg, Prins Bernhard Cultuurfonds en Erfgoed Brabant (Provincie) -
- - - - - - - - - - - - - - -
FOTO'S: privé collecties (1, 2) en M.N. van der Heijden (foto 3 t/m 8, 2011)
Foto 1: Pieter-Jan Vis
Foto 2: Joop van Dam met zijn dochter Marion van Dam
Foto 3: Het schip De Vertrouwen (bouwjaar 1934)
Foto 4: Het roer
Foto 5: De poes op het dek ...
Foto 6: Het anker op het dek
Foto 7: Doorkijkje naar de 'overburen' in de Piushaven
Foto 8: Pieter-Jan Vis in de 'roef'
