Henk van Mierlo
- Datering van de gebeurtenis: december 1944
Kerstmis 1944
Het hoofdredactioneel artikel van het Nieuwsbla van zaterdag 23 december 1944 was gewijd aan Kerstmis. Als u het mij persoonlijk vraagt zou de onderstaande tekst wat minder bombastisch mogen zijn.
Toch wil ik hem integraal citeren omdat, ondanks de bevrijding van Tilburg het grootste gedeelte van Nederland nog bezet was. Bovendien was het door allerlei beperkingen niet bepaald een pretje om de strenge winter door te komen.
KERSTMIS 1944
Voor ons de eerste Kerstmis in dezen langen vreselijke oorlog, dat we niet meer onder de hiel van den bezetter zuchten.
Voor het grootste deel onzer landgenoten, waaronder vrienden en familieleden helaas een Kerstmis onder zwaardere druk en onspoed dan ooit tevoren, hetzij ze honger en verdrukking lijden in het bezette gedeelte, hetzij ze als krijgsgevangene of als slaven weggevoerd in 's vijands land gedwongen zijn voor hem moeten werken. .
Een Kerstmis nog, in vollen oorlog, een oorlog met al z'n ellende en wisselende kansen, met nog dreigende verschrikkingen.
Neen, geen vredige Kerstmis, al kunnen wij met goede redenen hopen, dat dit dan toch wel de laatste Kerstmis zal zijn en de volgende Kerstmisviering zal vallen in het tijdperk van vrede, dat toch eens weer op dezen wereldoorlog volgen moet.
In ons trilt grote dankbaarheid dat hier de vijand verdreven is, en rijst de vurige bede, dat spoedig ook het overige deel van ons land bevrijd zal worden. Dat verlangen is zoo verklaarbaar, het ongeduld zoo begrijpelijk. En waar zouden wij dat verlangen beter en inniger kunnen uitspreken dan bij de Kribbe waarin het Goddelijk Kind rust, bij wiens geboorte de Engelen den vredeszang aanhieven. Aan de voeten ook van de Moeder, die de Koningin van de Vrede genoemd wordt. Maar hoe komen wij tot dat Kind?
Toch niet als krijgshaftige strijders, als wijze staatslieden, die de wereld zullen hervormen, als felle critici die alles afkeuren wat anderen deden? Toch niet als mensen die denken ten onrechte te lijden en eisen durven te stellen, die menen zich op wat ook te kunnen beroepen of te verhovaardigen. Dat zou niet de goede gesteldheid zijn.
Hier is de wijsheid ongeacht
Hier geldt geen adel, staat noch pracht
De hemel heeft het kleen verkoren
Al wie door ootmoed wordt herboren
Die is van 't Hemelse geslacht. -
In ootmoed naderen wij dan de kribbe waarin de Zoon Gods werd neergelegd, het onschuldig lam, dat alle zonden der wereld op zich genomen heeft; wij boos en schuldig allen, dikwijls in woord en daad of gedachte.
Hier voor het Christuskind liggen wij op onze knieën en laten wij van ons wegvallen heel onze trots en liefdeloosheid, bekennen onze schuld, en onze boosheid, ons deel aan het kwaad en onrecht in deze wereld, dat onszelf en anderen den vrede ontroofd heeft. Zoo kunnen wij in ootmoed herboren worden, zoo alleen kunnen wij daarna in zuivere gesteltenis meebouwen aan een nieuwe, vrediger wereld en daarvoor hulp vragen
Heer mijn hart is boos en schuldig,
Maar gij zijt barmhartig en duizend malen meer verduldig
als dat ik boosaardig ben;geef mij dan, 0 Heer ik vraag het,
geef mij hulpe en sta mij bij ‘k heb gezondigd, ik beklage 't,help mij
God Vergeef het mij. (G. Gezelle)
Uit de krant blijkt dat de Geallieerden regelmatig de aanvoer van kolen verzorgen bij gebrek aan burgervrachtverkeer en kapotte wegen en spoorlijnen. Daardoor kon het gebeuren dat er tijdens de kerstdagen toch een extraatje voorhanden is om wat warmer te stoken. Ik citeer:
`De Brandstoffencommissie van het Rijkskolenbureau District V Tilburg deelt mede, dat de brandstoffenhandelaren in de gemeente Tilburg, toestemming is verleend om, aan de particuliere afnemers welke slechts 2 eenheden brandstof ontvingen op hun winterkaart T405 nog een halve eenheid af te leveren.
Ik was viereneenhalf op dat moment en het enige wat ik er nog van weet is dat er ook nog de gewone kolen waren en de "gaskolen" of cokes die een stuk goedkoper waren. Daar was door de gasfabriek het gas al uitgehaald zodat ze veel minder calorische waarde hadden en dus veel korter brandden.
Zo kwam het ook dat het hek voor het voortuintje, dat uit een poortje en houten planken bestond, opgeofferd werd om te stoken.
Er waren overigens in de H.Berkvensstraat maar 6 huizen die zo´n hek hadden, maar de hele straat heeft ervan mee gestookt begreep ik van mijn vader.
De gaslevering tijdens de kerstdagen
Zou u het zich nog kunnen voorstellen dat u op tijd en uur gas kreeg en dan maar moest zien dat u uw bakje (surrogaat) koffie of thee kon zetten. En tussen de middag was de enige mogelijkheid om warm te eten want dan was er anderhalf uur gas. `s Morgens en ´s avonds maar een half uur, ik schreef het al in het artikel over de nutsvoorzieningen van 18-10-2009.
(´s Morgens -van zeven uur tot half acht- was het sowieso te laat voor de mensen die vroeg moesten beginnen om warm drinken mee naar hun werk te nemen, maar we dwalen af).
Tijdens de kerstdagen was er op zaterdag 23 december een uur extra gas van 10 uur tot 12.30 uur, de gevreesde tijd voor mijn leeftijdgenoten, want dan moesten we in bad. In de teil één voor één, met nog een scheut warm water erbij voor de volgende. Dat ging in volgorde van leeftijd. Ik had het geluk de oudste te zijn.
Maar wellicht waren ook de voorbereidingen voor het kerstmaal, hoe karig ook, reden tot verlenging van de gasleverantie.
Op zondag 24 december en tweede kerstdag wordt er 's morgens van 8 tot 8,30 uur gas geleverd, maar op eerste kerstdag, merkwaardig genoeg, is dat van 7.00 tot 7.30. Ik kan me dat van 1944 uiteraard niet meer herinneren -waarschijnlijk lag ik nog met een das om in bed naar de ijsbloemen op het raam te kijken- maar een aantal jaren later weet ik nog dat dat te maken had met de vroegmissen.
Op bijgaande afbeelding is ook nog iets merkwaardigs te zien; Wie zou denken dat je in de oorlog "Imperiale Oesters" bij Tecklenburg op den Heuvel kon kopen?
Op pagina 2 was plaats gemaakt voor onderstaand gedicht. Het zal nooit een literatuurprijs winnen, maar ik kreeg er tranen van in mijn ogen:
DEEZ' KERSTNAACHT
Deez Kerstnaacht hemme gin vuurke kender.
mar 'k wit dè blèft oe ammaol krek ender.
we hebben ok gin keerske in de stal
en dè gift ok al niemendal,
ge laot oe jaskes mar wè aon
de potskes op oe köpkes staon.
en hee ons Mieke kaawe beene
dan doe ons Moed'r 'n dekske omhene.
Maria ha ok gin stukske stook naaw,
al ha heur Kiendje ok nog zo'n kaaw.
ze ha ok gin lempke aon ut plafon
omdè 's Lief Vrouwke gin ollie krège kon.
Ut Jezus kiend was nog klender as ons klenste kiend
Ut hee van de kaaw toch nog nôot gegriend.
Want as ut Kiendje wou grienen gaon
dIan hieven d' englen 'ne fistlieke aon.
We vuulen ons hier gelukkig en thuis
We hebben Goddank 'ne eige huis,
mar Maria wonde in ne aawe keet
daor woei ne wend deur elleke spleet.
Sint Joozep, dee al de gaotjes toe
Maria die sliep, want ze was zo moe.
En et Kiendje laagde blij
In de voeierbak aon heur zij.
Deez Kerstnaacht hemme gin vuurke kender,
Mar ik wit dè bleft oe ammaol krek ender
We hebben ok gin keerske in de stal
En dè gift ok al niemendal.
Want vanaacht as de toren et gelui hee doen horen
Wordt in al oe hertjes et Godskiend geboren
En we zullen mèrgen deur de kaaw, fèn
Nog dichter as aanders bij 't Kerstkiendje zèn!
Kerstmis 1944 M. van den Meer.
Denk je in: je zit in de kou, heb maar heel karig te eten, warm is het ook niet bepaald en dan zo'n gedicht?
Kom er nog maar eens om in deze tijd.
Of, zoals mijn oude schoonmoeder altijd zei:
"As ge meej oewen èrremoej ginne raod wit zèède nie werd dèggem hèt"
Ik wens iedereen die dit leest veel water, gas, licht, warmte en weinig CO2 uitstoot toe in 2010
Henk van Mierlo
Nuenen
