Henk van Mierlo
- Datering van de gebeurtenis: 30 oktober 1944
Op zoek naar kranten die bericht gaven over de Tilburgse bevrijding bij het Regionaal Archief, zag ik dat de eerste uitgave van Het Nieuwsblad van het Zuiden dateert van donderdag 2 november 1944.
Voor die tijd verschenen er evenwel op zaterdag 28, maandag 30 en dinsdag 31 oktober 1944 drie mededelingenbladen die werden uitgegeven door drukkerij Gianotten.
Het eerste blad bevat een proclamatie van H.M. Wilhelmina waarin zij de spoedige terugkomst van het kabinet Gerbrandy aankondigt dat dan een nieuwe regering moet gaan vormen.
Ook de opperbevelhebber van de Geallieerden, de latere president van de Verenigde Staten, Dwight D. Eisenhower feliciteert de bevolking met de bevrijding in een proclamatie.
In de tweede uitgave wordt stilgestaan bij de nutsvoorzieningen en wat daarvan is vernietigd door de Duitsers en hoe dat opgevangen moet worden. Het is een echt "roeien-met-de-riemen-die-je-hebt" relaas. Het is boeiend om te ervaren dat ik, als jongen van vijf, toch nu nog een aantal dingen heb onthouden die je dan in zo'n relaas terug vindt.
Het sterkst is de herinnering aan de radio en het licht dat dan uitmoest. Ik heb er nooit bij stil gestaan dat het noodzaak was om de centrale niet over te belasten, maar ging uit van pure zuinigheid.
En stel je voor dat je maar twee uur per dag het gas kunt gebruiken; is het dan niet logisch dat de houten tuinhekken uit de voortuin ten offer vielen aan het fornuis in de keuken?
Grappig vind ik gewoon dat we waarschijnlijk niet in de gaten hadden dat we even geen water hadden. Je ging immers toch maar één keer in de week in bad.
Het hele relaas volgt hieronder in de oorspronkelijke spelling. Ik heb een kopie laten maken van dit artikel, maar het resultaat is zo slecht dat het niet te gebruiken is.(zie afb. 1) Vandaar dat ik het heb overgetypt. Wat me opviel was het spaarzaam gebruik van leestekens in het artikel. Het zal te maken hebben met het zetten, te weinig tekens? Of meer plaats voor tekst? Wie het weet mag het zeggen.
Onder het artikel stond ook nog een mededeling over het aantal slachtoffers van de oorlogshandelingen. Dat wilde ik u niet onthouden.
Mededeelingenblad maandag 30 october 1944
LICHT - GAS - WATER
Zaterdagmiddag om half zes begon plotseling het licht weer te branden.
Wij stonden op dat oogenblik in een dichte volksmenigte voor het Hoofdbureau van Politie. Een hoeraatje ging op: Het licht brandt weer! En zoo zal het overal wel gegaan zijn.
De mannen die dag en nacht onder de moeilijkste omstandigheden gewerkt hebben om dit tot stand te brengen hebben niets van de hoeraatje gehoord. Maar zij weten nu dat de bevolking hiermee spontaan hulde gebracht en dank voor dat kranige werk.
Een buitenstaander kan niet beoordelen welk een inspanning en vindingrijkheid is noodig geweest om zoo kort na de vernietiging van de installatie een gedeelte ervan weer in bedrijf te stellen.
Dat hoeft ook niet als we maar niet hun werk weer ongedaan maken door de strenge voorschriften die zij hebben gegeven -en moesten geven- te saboteeren.
Onze Electrische Centrale is zwaar, zeer zwaar getroffen
Van de capaciteit van 38.000 KW zijn niet minder dan 36.000 KW vernietigd. Ook het gebouw zelf heeft veel geleden. De leiding van onze lichtfabrieken is er in geslaagd om een oude machine weer in zoover bedrijfsklaar te maken tot een capaciteit van 2000 KW. Een belachelijk kleine prestatie in vergelijking met de 38,000 KW van de vernielde installatie.
Maar deze 2000 KW zijn nu van onschatbare waarde omdat ze In staat stellen ieder huis licht te brengen. wel is waar weinig maar toch licht
leder gezin mag niet meer stroom gebruiken dan noodig is voor een lamp van 50 Watt. Alle andere lampen moeten uit de fittings genomen worden, En als U naar de radio wilt luisteren draai dan het licht uit. In het donker kunt U bovendien met meer aandacht luisteren. En het spreekt vanzelf dat er geen sprake mag zijn van het gebruik van electrische kachels, stofzuigers, strijkijzers, of andere electrische apparaten.
Alleen op die voorwaarde is het mogeJ1jk dat we licht houden. Ook op den dag mag geen stroom worden afgenomen. Alleen de voor de voedselvoorziening noodzakelijke bedrijven als bakkers, molenaars melkbedrijven enz mogen stroom afnemen. En dit mag uitsluitend nadat hiervoor toestemming is verkregen van den directeur van de lichtbedrijven.
Als aan deze bepalingen niet streng de hand wordt gehouden loopt het mis met de stroomvoorziening en zitten we heelemaal in het donker.
Om de stroomvoorziening over het net te distribueren is dit in 12 distrlcten verdeeld welke in ster zijn geschakeld. Zoodra de maximumbelasting dreigt te worden overschreden, worden een of meer districten uitgeschakeld zoodat een gedeelte van de stad geheel zonder stroom komt te zitten.
Dit was reeds op den eersten avond het geval toen kort na het in bedrijf stellen zes districten moesten worden uitgeschakeld, die echter na korten tijd geleidelijk weer aangesloten konden worden. Ht is dus de plicht van Iedereen om zich stipt te houden aan deze voorschriften.
Er zal uiteraard streng tegen overtreders worden. Opgetreden, doch het is beter dat ieder uit plichtsbesef en gemeenschapszin niet meer neemt dan hem toekomt.
In ieder gezin dus niet meer dan een lamp van 50 Watt en als de radio speelt de lamp uit en overdag alleen stroomverbruik voor die bedrijven die daarvoor vergunning hebben.
Dit laatste is ook van belang voor de gasvoorziening. De schade aan de gasfabriek is ook niet gering. De directie van de gasfabriek is er in geslaagd de schade in zooverre te herste1Ien. dat weer gas kan worden geproduceerd, indien tenminste de daarvoor benoodigde stroom kan worden geleverd.
Te veel afname van electriciteit heeft dus tevens tot gevolg dat ook de gasvoorziening in gevaar komt.
Meer hoeft er wel niet van gezegd te worden om alle weldenkende burgers van onze stad te overtuigen de noodzakelijk zeer strenge bepalingen niet te overtreden. De niet weldenkenden moeten dan maar met krasse maatregelen tot de orde gebracht worden. We kunnen toch bezwaarlijk de twee uren gas van 11 tot 1 uur missen.
We zijn dus voorloopig verzekerd van een, zij het ook geringe, electrischen stroom en gas voor de komende maanden indien tenminste de daarvoor benodigde brandstof tijdig kan worden aangevoerd. We vertrouwen, dat de betrokken instanties die al zooveel schijnbaar onmogelijke hebben gepresteerd, er in slagen ook deze moeilijkheid op te losssen.
Ook het derde vitale bedrijf de watervoorziening prachtige prestatie geleverd door zoo kort na de vernieling van het reservoir en de installaties in den watertoren weer water te geven, dat velen niet eens hebben gemerkt dát er iets aan de hand is geweest. En toch is deze installatie dusdanig vernietigd dat er geruime tijf nodig zal zijn om deze weer te doen functioneeren.
De automatische drukregeling welke nu niet meer door den toren kan worden, verricht wordt nu overgenomen door een oude doch gelukkig nog voor zijn taakberekende door stoom gedreven installatie. Ook wat de watervoorziening betreft is Tilburg dus gelukkig voor de naaste toekomst verzekerd.
Dat gisterenavond de druk op de waterleiding tijdelijk zeer sterk is verminderd en een gedeelte van de stad moest worden afgesloten was niet veroorzaakt door het defect aan den watertoren. De oorzaak van deze stagnatie was het springen van een der hoofdtoevoeren in den Bredascheweg, ter hoogte van de Ringbaan West vermoedelijk veroorzaakt door 't dreunen bij het passeeren van zware tanks. Het euvel is inmiddels weer verholpen.
-----------------------------------------------------------------------------------------
Het aantal slachtoffers.
Wij vernemen van bevoegde zijde dat het aantal personen dat als gevolg van de oorlogshandelingen in en om onze stad om het leven is gekomen ongeveer vijftig bedraagt.
-----------------------------------------------------------------------------------------
Dank aan het Regionaal archief voor het artikel en de hulp bij het kopiëren.
Henk van Mierlo
Nuenen