De “verrijdbare” muziekkiosk

  • Datering van het verhaal: 1903-1970

De muziek heeft veel Tilburgers een zowel passieve als actieve vrijetijdsbesteding gebracht. In deze bijdrage de werkers achter de schermen, die de opvoering mogelijk maakte in de buitenlucht.

Vanaf het jaar 1903 was er in Tilburg een mobiele (verplaatsbare) kiosk beschikbaar voor in de openlucht uitvoeringen van de muziekverenigingen. Deze kiosk was van ijzer en het mobiele karakter moet hierdoor niet al te letterlijk genomen worden. Hij bleef dikwijls opgebouwd staan i.v.m. zijn gewicht.

Wij maken een sprongetje in de tijd en belanden in vijftiger jaren van de twintigste eeuw. We laten de heer Piet van Riel aan het woord: "Ons opa was één van de gemeentebodes in Tilburg. Hij deed een goed woordje voor zijn zonen Bernard en Kees (resp. mijn oom en mijn vader). Ze vonden het bij de gemeente geen pas hebben dat de zonen voorgetrokken zouden worden. Ze mochten als compensatie de muziekkiosken gaan beheren in Tilburg. Bernard, de oudste, op het Willemsplein, Korvelplein en de "rijdende kiosk". Kees in het Wilhelminapark en de muziekkiosk op d'n Besterd. Deze werkzaamheden waren alleen noodzakelijk bij speciale festiviteiten en tijdens het seizoen op iedere zaterdag en zondag.( Het seizoen liep van april tot eind september, soms iets langer). Bernard werkte bij Diepen in de wolververij en Kees was bedrijfsleider bij wasserij Modern. De sleutels van de kiosken moesten (m.u.v. die voor het Willemsplein) op het politiebureau gehaald worden in de wijk waar de kiosk stond. De sleutels van het Willemsplein bij het oude (mooie) gemeentehuis. Met die sleutels verkreeg men toegang tot de ruimte onder de kiosk, hier waren de stoelen en de muziekstandaards opgeslagen. Eerst alles omhoog uit de "kelder" dan nog via de volgende trap de kiosk op. Dit klaar zetten van de stoelen en standaards was een taak van de beheerders, meestal geholpen door zijn kinderen. De uitvoeringen waren op zaterdag van 19.00 tot 21.00 uur en op zondag van 16.00 tot 18.00 uur. Daarna was het weer opruimen en nog een borreltje pakken in de aangewezen kroeg in de betreffende wijk.( Op rekening van de gemeente). Wij kinderen kregen dan ranja, pa maakte het nooit laat. Een bijzondere kiosk was de zogenaamde "rijdende kiosk", in de tijd dat ik mij kan herinneren was hij van hout en redelijk snel op te bouwen. Hij werd in de wijken geplaatst waar geen kiosk was. Op deze manier konden muziekgezelschappen ook hier hun optreden verzorgen. De opslag, opbouw en transport werd verzorgd door de brandweer uit de Capucijnenstraat op St. Anna. Piet neemt ons mee naar een optreden in zijn jeugd in medio vijftiger jaren. "Kapelle St. Jan (Spandon), loopt in mars het Wilhelminapark binnen. Ik mag de bok met de grote horens begeleiden, want de vaste begeleider kon die dag niet. Trots stap ik voor het muziekgezelschap uit. Het gezelschap neemt plaats op de kiosk en begint te spelen. De bezoekers zitten op de banken en staan of zitten op het gras. Hieronder alle rangen en standen. Enkele fraters en zusters van de huizen rondom het park zijn eveneens van de partij. Meer dan vijfhonderd bezoekers genieten van de natuur, zon en vooral de muziek. Ik krijg van mijn vader een ijsje van 5 cent. De ijsspecialist is altijd van de partij. Aan de rand van het park probeerde de ijsventer van Jamin een graantje mee te pikken. De ijsspecialist gaat met hem een hevige discussie aan. Het loop uit de hand, een toegesnelde politieagent en mijn vader sussen zaak en de venter van Jamin "mag" vertrekken. De rust keert weer en de muzikanten pauzeren, er is alleen tijd voor een sigaretje, drank komt er tijdens de pauze nog niet aan te pas. Na afloop van het concert wacht hun een borreltje in een café in de buurt. De laatste muzieknoot klinkt door het park, ik help de stoelen en standaards opbergen en ga met mijn vader naar het uitgekozen café om op kosten van de gemeente hij een borreltje en ik een ranja te drinken. Ik had weer een grandioze zondag gehad".

De familie van Riel heeft tot medio jaren zeventig het kioskenbeheer verzorgd, successievelijk verdwenen ze uit het stadsbeeld. Nu in het begin van de éénentwintigste eeuw is er een moderne versie voor in de plaats gekomen op de Heuvel. De geschiedenis heeft zich herhaald. Eerst mobiel, nu permanent, de mobiele podia worden nu niet meer door de brandweer, maar door commerciële bedrijven geleverd, zoals het Tilburgse bedrijf Hopmans. Al decennia de leverancier van marktkramen in Tilburg.

Rien van der Heijden
2007

Met dank aan:

Piet van Riel

Bijlagen
1: Kiosk op de Besterd, 2: Kiosk op de Heuvel, 3: Kiosk op het Korvel
4: Kiosk in het Wilhelminapark, 5: Houten "verrijdbare" kiosk, opgebouwd op het latere terrein van de brandweer, 6: Ijzeren "verrijdbare" kiosk, 7: Kiosk op het Willemsplein, in 1938

Opmerking bij 6:
Verrijdbare kiosk op de Heuvel, in 1903 vervaardigd door F. Hexspoor. Hij was vervaardigd van smeedijzer en kostte ƒ 1165,-.

Foto's: Regionaal Archief Tilburg, Collectie Beeld online.