Anton van de Wiel
- Datering van de gebeurtenis: 1500
Tilburg is een prachtig voorbeeld van een netwerk van herdgangen rondom mooie driehoekige pleinen (Heuvelplein, St. Annaplein, Korvelplein, de Hasselt, de Veldhoven, Wilhelminapark, enzovoort). De zogenaamde Frankische Driehoeken.
Volgens de algemeen geldende opvatting hadden de bewoners van een herdgang een kudde schapen (= herde), die door een herder naar te begrazen land werden gevoerd.
Om heel eerlijk te zijn heb ik wat twijfels. Die mij beter kennen weten hoe eigenwijs ik kan zijn en hoezeer ik tegen gewoon en normaal geldende opvattingen in kan gaan.......Een "herdgang", wijst dat niet eerder op een gang (straat) van haardsteden, en niet van herders ?
Maar wie ben ik dat ik anders dan de anderen zou redeneren ? Hoewel, het woord "herde" is misschien niet eens Brabants. Hier zeggen ze geen "herder" (behalve in de Kersttijd !), maar: scheper !
Maar akkoord, ik ga wat ver, je hoeft mij niet te volgen.. De herdgang is in ieder geval oer-Tilburgs. De hele struktuur van de oude stad, met de driehoekige pleinen, waarop onze herdgangen uitkomen is anno 2011 nog steeds de onderste laag van de Tilburgse plattegrond.
Die Frankische Driehoek is een waziger begrip. De naam is onjuist, en ontstaan in de tijd dat romantische geschiedschrijvers de oude Franken nog verantwoordelijk achtten voor het ontstaan van het netwerk van wegen en pleinen. Ik zie het al gebeuren........Jantje de Frank, die met zijn zwaard en zijn speer zich moedig een weg baant over de lijken van de arme Romeinen....Rare jongens, die Franken !
Er is een betere en historisch meer verantwoorde benaming voor de woondriehoek, namelijk "plaats" (plaetse) of "heuvel". Plaats lijkt me het meeste natuurlijk. We hebben het nog steeds over de speelplaats van de school, of de plaats achter het huis. En de Heuvel, daar hebben we hier al meer van gehoord.
Nog een grap, als je het goedvindt. In het 9e arrondissement, tussen de boulevard Clichy en de boulevard de Rochechouart, dichtbij de Sacré Coeur en aan de voet van de Montmartre kijk daar in de komende vakantietijd eens goed rond. Daar ligt de zuidelijkste Frankische Driehoek die mij bekend is: de Place Pigalle ! En als je eraan denkt, stuur me een kaartje. Ik kom zo ver niet meer, en ik heb toch zo'n heimwee......
Anton van de Wiel
